Alberto Vilanova - Ensaísta e Historiador

OS TRABALLOS PREMIADOS NO CONCURSO LITERARIO – PUBRICACIÓN D-UNHA ANTOLOXÍA  DO GRORIOSO ESCRITOR
Na nosa derradeira edizón deuse amplia cróneca do grandeiro e bilante aito que se fixo no Teatro Avenida na noite do 30 do pasado mes de Ontono, no cal se procramaron os nomes dos catro autores dos traballos que outiveron os dous primeiros premios do Concurso Literario organizado pol a Comisión de Homenaxe a Lamas Carvaxal. Completamos hoxe a dita información, ofercendo aos nosos leitores unhas anacos de tan mañificos traballos, verdadeiros arrequentos do acervo literario do idioma galego. Taes produciós débense a dous xurdios inteleituaes da nosa Terra que xa teñen conquerido outo prestixio nas letras galegas: Alberto Vilanova Rodríguez e Francisco Fernández del Riego.

Do traballo premiado de Alberto Vilanova Rodríguez

Costituie un estudo eisaustivo, belido e afervoado da obra en verso e prosa de Lamas Carvaxal, no cal, de xeito barudo e con solprendente varileza, espón ca máis crúa verdade o “pensamento patriótico galego e social político” de tan esgrevio escritor. O senso co cal está feito o estudo responde craramente a iste lema con que Vilanova Rodríguez presentou seu traballo no concurso:

¡Ai, fillos de Galiza!
Erguédevos agora a rescatala;
Que no é bo galego,
Nin ten o corazón da nosa raza
Quen a súa
¡En miserábel escravitude, e cala!

(Dr. M. Lago González, Arcebispo de Sant-iago. Nado en Tui en 1865, morto en 1925).
Contén a obra, rexos e alumiantes capíduos coma os tiduados “O poeta” e “O pensamento patriótico galego”, que ben quixeramos reproducir eiquí, máis temos de nos encurtar, por mor das circonstancias, a soio pubricar algúns anacos d-este:

A LINGUA GALEGA

Unha das meirandes inquedanzas –con ser moitas as inquedanzas que Lamas tivo na súa vida- foi a conmovedora fe que puxo nos outos destiños da nosa lingua nativa. O feito ben reiterado (senón houbese outras referenzas máis espresas) de que cáseque todal-a súa obra máis fundamental está escrita no idioma galego, proba o intrés de Lamas por soerguer do estado en que s-atopaba facendo do noso linguaxe unha bandeira máis na loita galeguista. A pesares de que o galego é un idioma pleo de groriosa hestoria, son moitos os galegos desleigados que teñen por vaidade eispresarse en castelán, deixando o galego como lingua solo reservada as xentes labregas e artesaos, coma cousa cativa, depresiva e ordinaria. Xa Saco e Arce nas verbas limiares da “Gramática Gallega” (84), dicía con baruda e nobre paixón: “Non-o desechedes d-empregalo algunha vegada nas vosas composicións literarias; nin racito menos tinga as vosas meixelas por eispresarvos na lingua dos nosos abós, o inbécile enroxo do miserabre que se avergoña da súa patria. ¿Non é por ventura isa lingua de tan nobre orixa coma calquera das súas hirmás, tan pintoresca e fresibre como a primeira, doce e onomatópica coma ningunha?”
Para nós, galegos bós e xenerosos, -os únicos galegos de ialma inteira- ao noso idioma temos que adicar os nosos azos e devocións pra rehabilitalo e purificalo, porque n-il adeprendimos a falar e a pensar, anque moitas vegadas, ¡moitas!, soase nos nosos ouvidos outra fala máis ausorbente e máis tiránica.

O noso idioma non-o inventamos n-un intre de vaidade trampitanesca, non xurdiu por xeración eipontánea, in por lucubración d’algún filólogo. É algo máis profundo e imperioso que unha arquiteitura feble e improvisada; é obra do imperativo xeográfico, do deveñir hestórico, do desenrolo do nosos xeitos mentaes. E pesa tanto no espritu, que se fora facedeiro facelo desaparecer de súpeto, con il desaparecería a nosa espritualidade e a nosa hestoria, é decir haberíamos esnaquizado os máis tenros e barudos anoncios da nosa ialma, haberíamos mergullado na morte a que quermos inmorrente Galiza. É tan forte na nosa concencia o seu pulo, que aínda os galegos a quenes a vida en outras terras lles obriga a eispresión n-outras linguas, deixan ver sempre n-ila o aletexo formas da súa primeira fala. Trátase do fondo insobornábele das cousas que viven no íntemo terreo sentimental, e que afroran queiramos ou non, da mesma maneira que todo home ben dotado ideolóxicamente, amostra a súa formazón doutrinal cando fala ou escribe de calquer probrema vidal.
Foi de cote pra os nosos poetas un dos máis eisaltados amores, Curros decía do galego, que era a lingua que falaban os nenos e os anxos que garrulaban os paxaros, e que algún día sería fala d-un porvir universal. Lamas sentía tamén pol-a lingua un xeneroso entusiasmo.
Sabido é que todo movimento reivindicador d'unha persoalidade hestórica que se cre desparecida encomenza de cote por manifestarse na esfera lingüística.

A primeira vitoria dos checos sobor dos alemáns foi a de que se recoñecese a súa lingua como oficial no imperio austro húgaro. E por outra parte, o paneslavismo, pangermanismo e o angrosaxonismo non son máis que movementos basados na lingua. Trátase de axuntar en grandes razas hestóricas, baixo unha lingua común, a castes e pobos cuia conseguinidade é máis que d'abondo discutibre. Pobo que non deixa esmorecer seu idioma pode aínda falar de nazonalidade, por iso Lamas na súa poesía "Ánxel de Redención" di:

Galicia inda non morre,
Pois ten ideal, latexos,
Espranza e vigor;
Inda millós de lábeos
Prenuncian a súa fala.

De Opinión Gallega, de 1949